Đất và Người Sông Tranh:10-11-2010

Thoắt cái cũng đã hai tháng trời ngày tôi tạm biệt mảnh đất Trà Bui – huyện Bắc Trà Mi- Quảng Nam, nơi có công trình thủy điện Sông Tranh do những người thợ cơ khí ngành

“Gởi ai nguyên vẹn nụ cười

Bức tranh em giữa suối – trời – sông Tranh”

(Thơ Nguyễn Tấn Sĩ)

Dương Hồng Diên

Thoắt cái cũng đã hai tháng trời ngày tôi tạm biệt mảnh đất Trà Bui – huyện Bắc Trà Mi- Quảng Nam, nơi có công trình thủy điện Sông Tranh do những người thợ cơ khí ngành Xây dựng đang miệt mài và cần cù lắp đặt tổ máy và hệ thống điện toàn nhà máy . Công việc cứ cuốn đi, đôi lúc rỗi tôi lại thừ người nhớ về mảnh đất ấy, nhớ những người lao động bình dị mà chỉ một lần gặp, thậm chí chả kịp nhớ tên, nhưng với tôi sao gần gũi, thân thiết. Tôi cứ cảm giác như người “mắc nợ” vì chưa viết được điều gì đó ở họ.

1.Đón chúng tôi hôm ấy tại sân bay Đà Nẵng là cậu lái xe còn rất trẻ thuộc Ban điều hành TCty COMA tại thủy điện Sông Tranh II. Quãng đường từ sân bay Đà Nẵng, qua Tam Kỳ (Quảng Nam) ngược vào Trà Mi khi uốn lượn quanh co, lúc gập ghềnh khúc khuỷu.Người ta nói thiên nhiên dường như khá ưu ái khi ban cho Nam Trà My, Bắc Trà My nhiều thắng cảnh hấp dẫn, say đắm lòng người như núi Hòn Bà sừng sững chìm trong mây trắng mỗi lúc bình minh; thác Năm Tầng nước tung trắng xóa như rót vào lòng người; đỉnh Ngọc Linh lạnh buốt, thẳng đứng chọc trời. Đất Trà Mi nổi danh với câu “cao sơn ngọc quế”.Trên mảnh đất Anh hùng còn dội vang trận thắng đồn Trà Đốc tháng 3/1971, báo hiệu sự sụp đổ hoàn toàn của chế độ Mỹ - ngụy tại chiến trường miền Nam Việt Nam giờ đã hiện diện 1 trong hai công trình thủy điện lớn – Thủy điện Sông Tranh II – đang từng bước hình thành.

Ngược dòng sông Tranh về với Nam Trà My, tại khu vực thác Năm Tầng (Trà Mai), một công trình thủy điện nữa cũng sắp sửa được đầu tư xây dựng - thủy điện Sông Tranh 1. Hai công trình này ngoài việc cung cấp nguồn điện năng lớn cho quốc gia, còn mở ra cơ hội phát triển du lịch sinh thái tại địa phương. Dự án nhà máy thuỷ điện Sông Tranh 2 được Chính phủ giao cho Tổng công ty Điện lực làm chủ đầu tư trực tiếp quản lý dự án. Đây là nhà máy vào loại lớn, công suất thiết kế 190MW, kinh phí 4.150,4 tỷ đồng. Tổng diện tích lòng hồ thuỷ điện hơn 2.448,7ha, trên địa bàn 8 xã thuộc 2 huyện Nam và Bắc Trà My, hơn 991 hộ dân với 5.046 người phải di dời, kinh phí đền bù, tái định cư. Hiện nay, công trình thủy điện Sông Tranh 2 đang được thi công và cây cầu bê tông vĩnh cửu bắc qua sông Tranh cũng đã được xây dựng. Cửa ngõ dẫn vào Trà Bui đang được mở ra.

Chuyến xe bus trên công trường

2.Những người thuộc Ban quản lý Dự án kể rằng, xã Trà Bui trước khi có thủy điện Sông Tranh người dân nghèo lắm. Nghèo đến nỗi một ngày khi những xấp tiền đền bù của công trình thủy điện (từ vài chục triệu đến hàng trăm triệu/hộ) từ trên trời “rơi” xuống, người ta cũng chẳng biết làm gì với tiền ngoài việc cấp tốc sắm xe máy thật đẹp, điện thoại di động đời mới rồi ngày ngày rủ nhau xuống thị trấn “bắt cái sóng” điện thoại để gọi cho nhau í ới. Đường vào Trà Bui hiểm trở. Có những đoạn sông Tranh chảy qua ngày thường hiền hòa như dòng suối nhỏ nhưng mùa lũ về cuồn cuộn nuốt cả khúc đường, cô lập thôn bản và cả những người công nhân xây dựng cả tuần liền trong công trường.

Một nhà thơ khá tên tuổi của đất Quảng Nam Nguyễn Tấn Sỹ từng diễn tả:

“Nhà tranh ở dọc sông Tranh
Thủy mạc đất - đá và xanh của rừng
Tango khúc thác Năm tầng
Suối lưng chừng núi lưng chừng mây bay.

Cho anh cầm với đôi tay

Mắt môi của suối vết chai của rừng…”

Với tôi bất cứ hình ảnh nào hiển hiện trong khuôn hình toàn cảnh Nhà máy thủy điện Sông Tranh II buổi chiều cuối thu hôm ấy cũng đều đẹp, đầy chất thơ và họa! Từ hình ảnh những người thợ COMA1 vắt vẻo trên cột truyền tải điện 220KV như những nốt nhạc trên khuông, đến cảnh ráng chiều nhuộm bạc, sáng chói lên cả khu vực trạm điện cao thế…Cuộc sống nơi đây thanh bình và giản dị, cảm nhận như ai cũng khát thèm hạnh phúc ấy! Chiều muộn, cánh thợ lắp máy COMA nhẩn nha ngồi chờ nhau chung chuyến xe về khu lán trại.

Cô gái phiên dịch đang làm nhiệm vụ tại công trường

3.Ở nơi ấy, tôi đã gặp em, con chim sơn ca của miền sơn cước. Cô phiên dịch tiếng Trung dáng người nhỏ xíu Trần Thị Tâm, chấp nhận bỏ công việc phiên dịch du lịch nhàm chán để vào với Sông Tranh, trở thành hoa khôi núi rừng. Ban ngày đi công trường, mò mẫm khắp mọi xó xỉnh hỏi tên từng bộ phận, thiết bị máy, hí hoáy ghi chép để bổ sung vốn từ kỹ thuật, tối về trong căn phòng giản dị em lại cặm cụi học thêm tiếng Anh, học soạn thảo văn bản…Tâm không đẹp nhưng thực sự cởi mở, dễ mến. Cô vô tư và trong trẻo, cảm giác như đã gắn bó với công việc, hòa nhập với “gia đình COMA” từ lâu lắm rồi. Hôm chúng tôi theo chân Phó Tổng Giám đốc Trịnh Nam Hải vào công trường, các anh say họp đến nỗi ăn xong bữa cơm tối lúc…12h đêm, tôi không còn muốn trở ra thị xã Trà Mi nữa, ngủ luôn tại bản doanh của COMA tại công trường, “chiếm dụng” chiếc giường đơn bé xíu mà bừa bộn sách vở, máy vi tính của Tâm. Có một kỷ niệm vui, ngay sau lễ thả roto tổ máy 1 thành công, cũng là dịp nghỉ lễ 2/9, được nghỉ vài ngày, Tâm theo xe chúng tôi ra thành phố Đà Nẵng để hẹn hò với người yêu. Đến bến xe, mấy anh kỹ sư Ban điều hành bắt xe khách tranh thủ về quê thăm vợ con, cô cũng tạm biệt chúng tôi. Tiếng chào vừa dứt, thoắt cái đã không thấy cái bóng nhỏ bé của cô đâu nữa. Chia vui với tâm trạng hồi hộp và hạnh phúc của cô gái, một người trong đoàn rút điện thoại gọi cho cô, giả giọng người lạ nhắn rằng người yêu cô bị mất điện thoại đang đứng chờ cô ở chỗ ấy chỗ nọ. Nhưng khi nghe cái giọng cuống quýt của cô gái, chúng tôi không nhịn được, cười phá lên. Hẳn ở điểm hẹn nào đấy, cô sẽ đỏ mặt thẹn thùng và không nỡ trách sự tò mò của chúng tôi.

Những người thợ COMA đang lắp đường truyền tải điện

Cũng ở công trường ấy, lần đầu tiên tôi gặp tốp thợ: anh Đài, anh Mai, anh Cân…tuổi đời đã xấp xỉ 60 nhưng trình độ tay nghề đáng giá… bạc triệu. Họ là những người thợ lắp máy bậc cao của LILAMA, từng chinh chiến đủ mọi công trình trọng điểm, nay đã đến tuổi nghỉ hưu nhưng say cái mưa nắng công trường, yêu nghề lắp máy khô khan và lấm lem dầu mỡ, nhận lời mời của lãnh đạo COMA đến với thủy điện Sông Tranh trong vai trò cố vấn công trường. Anh Phan Trinh Đài, nguyên thợ bậc 7/7 của DN chủ lực lắp máy LILAMA 10, giờ là “chuyên gia” của COMA tại Sông Tranh, chia sẻ với tôi: “So với LILAMA, thợ COMA mới nhập môn lắp máy thủy điện nhưng có lẽ vì quyết tâm cao nên tiếp thu nhanh lắm!”. Với sự giúp đỡ, hướng dẫn của cánh thợ già dày dặn kinh nghiệm, chỉ sau 2 tháng, cánh thợ trẻ COMA đã biết đọc bản vẽ chuẩn xác, triển khai công việc theo nhóm khá chuyên nghiệp và thao tác kỹ thuật thuần thục. Đặc biệt là các “chuyên gia ta”đánh giá rất cao cánh lính mới COMA trong lắp máy bởi ý thức chủ động, tính cẩn thận, không chủ quan, làm bừa làm ẩu. Kết quả tốt đẹp của sự phối hợp này là thành tích hạ roto tổ máy I trước 18 ngày, rút ngắn tiến độ phát điện trước 30 ngày. Người COMA đang hối hả “cán mốc” tiên độ thả roto tổ máy II vào giữa tháng 12 và phát điện cuối tháng 2/2011./.

Hà Nội, đầu Đông 2010